بررسی اثر تراکم و نسبتهای مختلف کاشت بر عملکرد و اجزاء عملکرد مخلوط سورگوم دانه ای و سویا

به منظور بررسی تاثیر تراکم و نسبتهای مختلف کشت مخلوط ردیفی سورگوم دانه ای (رقم k5) و سویا (رقم هابیت) بر عملکرد، اجزاء عملکرد و نیز کارآئی استفاده از مین، آزمایشی در سال 1372 در ایستگاه تحقیقاتی طرق مشهد، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به صورت آزمایش فاکتوریل شامل 5 سطح نسبت کاشت "33:67، 67:33، 50:50، 100:0، 0:100" و سه سطح تراکم "16/7، 33/3، 66/7 بوته در مترمربع در چهار تکرار به روش سری های جایگزینی اجرا شد. در این آزمایش از سه روش مختلف تجزیه و تحلیل داده ها شامل روش معمول سری جایگزینی روش عکس عملکرد تک بوته و روش دومتغیره استفاده شد. نتایج حاصل از این سه روش برای فاکتورهای مختلف متفاوت بود. اگرچه روش معمول سری جایگزینی نتوانست تخمینی کمی از رقابت درون و بین گونه ای در کشت مخلوط سورگوم و سویا حاصل نماید و در آن اثر تراکم بر عملکرد دو محصول معنی دار نبود، ولی تفسیر کیفی این روش روابط بین عملکرد مشاهده شده و مورد انتظار را در دو محصول بصورت مکملی در کشت مخلوط نشان داد. روش عکس عملکرد تک بوته، ساده ترین روش برای تخمین کمی اثرات رقابت درون گونه ای و بین گونه ای و اثر متقابل تراکم و نسبت کاشت دو محصول بود. روش آنالیز دومتغیره، امکان بررسی همزمان دو کمیت بدست آمده از یک کرت را، بر اثر یک تیمار مشخص فراهم ساخت . زمینه ارتباط بین این کمیتها به صورت ، همبستگی مثبت یا منفی نمایش داده شد. در این روش ، اثر تراکم بر عملکرد دانه معنی دار بود و دو محصول همبستگی مثبتی را نشان دادند. با کاهش تراکم از 66/7 بوته به 16/7 بوته در مترمربع، عملکرد هر دو محصول کاهش معنی داری یافت . این کاهش عملکرد برای سورگوم و سویا به ترتیب 31/79 درصد و 32/79 درصد بود. با افزایش تراکم عملکرد سورگوم و سویا در کشت مخلوط نسبت به خالص افزایش یافت . سیستم کاشت 1 به 2 سورگوم به سویا در هر دو روش مورد بررسی، بالاترین عملکرد را برای هر دو محصول نشان داد و بر کشت خالص آنها برتری داشت . عملکرد تک بوته در این نسبت نیز برای هر دو محصول در بالاترین مقادیر خود بود و با افزایش تراکم عملکرد تک بوته در هر دو محصول کاهش یافت . بررسی اجزاء عملکرد از طریق روش دومتغیره، شیوه مناسبی برای درک رابطه اجزا عملکرد با عملکرد تک بوته بود. تعداد دانه و تعداد غلاف در شاخه های فرعی برای سویا و تعداد دانه در خوشه برای سورگوم مهمترین اجزاء عملکرد بوده و همبستگی مثبتی با عملکرد تک بوته نشان دادند. ارزیابی نسبت برابری زمین از طریق روش دومتغیره نشان داد که عملکرد کشت مخلوط در کلیه تیمارها سبب افزایش کارآیی نسبت برابری زمین شد. بیشترین مقدار کارآیی نسبت برابری زمین، و عملکرد نسبی کل در تراکم حداکثر یعنی 66/7 بوته در مترمربع و نسبت کاشت 1 به 2 سورگوم به سویا بدست آمد و باعث افزایش 30/1 درصد "ler1/301" در عملکرد شد.